چند زبانگی کودکان
این مطلب به تمامی برگرفته از مطالب دکتر علی امینی می باشد :
در آموزشگاه زبان بچه ها بیشتر الفبای انگلیسی و تعدادی شعر می آموزند و اغلب هم از این کلاس ها گریزان هستند. اما والدین با دیدن اینکه کودکشان الفبا را یاد گرفته و شعر می خواند فکر می کنند که کودکشان در حال یادگیری زبان است.
این والدین دل خوش هستند و کودکان خود را برای ترمهای بعدی همچنان ثبت نام می کنند
اما در نهایت می بینیم که پس از چندین ترم کلاس زبان رفتن کودک به طرز موثر و کاربردی زبان نمی داند و اصلا تصور صحیحی از زبان خارجی ندارد
از طرفی خودمان هم که در دوران نوجوانی با سختی بسیار در کنار مدرسه و با صرف وقت و هزینه به کلاس آزاد زبان می رفتیم هم تا زمانی پیشرفت خوبی داشتیم اما به دلیل سنگین شدن تکالیف مدرسه و برخورد با امتحانات کلاس زبان را رها کردیم و بلافاصله بعد از آن زبان انگلیسیمان افت کرد و چه بسا امروز کمتر از آن روزها انگلیسی می دانیم!
پس چاره چیست؟
اینکه والدین به این نتیجه رسیده اند که یادگیری زبان باید از خردسالی آغاز شود صحیح است اما روش آموزش کلاسیک به کودکان صحیح نیست!
پس چاره چیست؟
برای یافتن پاسخ باید به پروسه یادگیری زبان مادری در کودک دقت کرد
کودک زبان مادری را چگونه می آموزد؟
آیا از بدو تولد برای یادگیری زبان به او الفبا و خواندن و نوشتن می آموزیم؟
آیا با او لغت و معنی کار می کنیم؟
آیا با او لغت کار می کنیم یا به صورت جمله با او حرف می زنیم؟
آیا برای او کلاس آموزشی می گذاریم یا در خلال زندگی روزمره فقط با او حرف می زنیم؟
در پرورش کودک دوزبانه هم ما با شبیه سازی یک محیط طبیعی انگلیسی زبان کودک را در معرض این زبان قرار می دهیم تا مثل زبان مادری خود دست به کشف و فهم زبان بزند
برای پرورش کودک دوزبانه یک اصل کلی را باید رعایت کرد و آن اینکه کودک مانند زبان مادری روزانه دست کم سه چهارساعت در معرض زبان دوم باشد و این از سه راه ممکن است:
١- کودک ماهها با کودکانی که به زبان مورد نظر ما سخن می گویند معاشرت داشته باشد
٢- یک فرد نزدیک به کودک بتواند روزانه به مدت سه چهار سال با کودک به طور مستمر به زبان مورد نظر حرف بزند بدون ذره ای آموزش
٣- کودک کارتون ها و فایل های صوتی کودکانه و مناسب سن خود را به میزان سه چهار ساعت در روز به مدت سه چهار سال ببیند بدون دخالت والدین
مورد اول تنها برای خانواده های مهاجر ممکن است
مورد دوم نیاز مند سواد بالا و همچنین صبر و حوصله چندین ساله یکی از اعضای خانواده است
مورد سوم در صورت داشتن حوصله و صبر و پشتکار برای همه امکان پذیر است
بهترین ابزار ممکن و موجود کارتونه
اما باید حتما به صورت هدفمند و مناسب سن کودک انتخاب بشه و در اختیارش قرار داده بشه و با سیاست گوش بچه رو نسبت به زبان آشنا کنیم تا خودش کارتون ببینه و به مرور سالها خودش یاد می گیره
و هرنوع همراهی با بچه و همکاری در یادگیریش منوط به تمایل خود بچه هست. تازه همون هم روی لهجه بچه تاثیر بد می ذاره.
اگر بچه دوست نداره نباید مجبورش کرد که باهاتون انگلیسی حرف بزنه و از این بدتر ترجمه کردن، ترجمه خواستن یا سوال پرسیدن از بچه اشتباه ترین کار است.
هرگز برای بچه ها ترجمه نکنیم!
چرا؟
پاسخ اینجاست:
تفاوت کسی که انگلیسی رو آموزشی یاد گرفته با کسی که دوزبانه هست وقتی هردو می شنون apple در چیه؟
اونکه آموزشی یاد گرفته apple رو که می شنوه اول ترجمه می کنه به سیب و بعد از کلمه سیب ذهنش به 🍎 می رسه
اونکه دوزبانه هست وقتی می شنوه apple مستقیم ذهنش به 🍎 می رسه
ما با چه وسیله ای فکر می کنیم؟
وقتی در خلوت خودمان داریم فکر می کنیم درواقع داریم چکار می کنیم؟
بله با کلمات فکر می کنیم و بهتر ه بگیم که با زبان فکر می کنیم
با زبان مادریمون فکر می کنیم مگه نه؟
با زبان خارجی که توی آموزشگاه یاد گرفتیم هم فکر می کنیم؟
ما با زبان مادری فکر می کنیم
وسیله انحصاری تفکر زبانه اما همه وقتی می پرسین زبان چیست می گن وسیله ارتباطه
در حالی که زبان تنها وسیله ارتباط نیست
چراغ سر چهارراه هم وسیله ارتباطه
اما هیچ چیز جز زبان وسیله تفکر نیست
البته هر زبانی که ما ممکنه بلد باشیم هم وسیله تفکر نیست
ما با چه زبان یا زبانهایی خواب می بینیم؟
بازبان یا زبانهایی خواب می بینیم و فکر می کنیم که اونها رو فرا گرفتیم
فرق فراگیری و یادگیری چیه؟
زبان مادری رو یاد می گیریم یا فرا می گیریم؟
تفاوت یادگیری با فراگیری چیست؟
یه سوال خیلی مهم
ما با بچه یک روزه چطوری حرف می زنیم؟ با جمله یا کلمه؟
عزیزم الان بهت شیر می دم!
یا
شیر!
کدومش؟
جمله یا کلمه؟
جمله! درسته؟
پس چرا اسم زبان دوم که میاد باهاش با فلش کارت و کلمه کلمه کار می کنیم؟
آیا به کسی که فقط بیشتر لغات یک زبان دیگه رو می دونه می تونیم بگیم اون زبان رو بلده؟
چه موقع می تونیم بگیم که یکی زبانی رو بلده؟
آیا اگر همه لغات یک زبان رو بلد باشیم می تونیم کتاب به اون زبان بخونیم یا جمله به اون زبان بگیم؟
یا باید گرامر کاربردی رو هم بلد باشیم؟
آیا کسی قواعد دستوری زبان مادری رو با فرمول یاد می گیره یا در اثر شنیدن و تکرار جمله ها؟
پس از جمله نترسیم. اساس زبان جمله هست و نه کلمه.
آموزش لغت به لغت و فلش کارت زدن یعنی نگاه کنکوری به ذهن بچه
بچه قرار نیست فردا صبح کنکور بده که تا جای ممکن کاری کنیم بیشتر لغت بلد بشه
زبان جعبه لغت نیست
قواعد دستوری هست که زبان رو می سازه
نیمی از لغات زبان اردو فارسی هست اما ما باشنیدن اردو این زبان رو متوجه نمی شیم حتی نصفه نیمه
برخی کارهایی که ما با کودکمون انجام می دیم اگر انجام ندیم واقعا بهتره
هرچه کردند از علاج و از دوا
گشت رنج افزون و حاجت ناروا
گفت آن دارو که ایشان کرده اند
خود عمارت نیست ویران کرده اند!
باطل در این خیال که اکسیر می کنیم!
آیا وقتی با بچه کوچک حرف می زنیم که مسلما با این حرف زدن ما زبان یاد می گیرد، هر حرفی به او می زنیم نوشته آن سخنان را هم به او نشان می دهیم؟
مثلا وقتی بهش می گیم: بیا سیب!
روی یک مقوا با ماژیک می نویسیم:
بیا سیب!
و همزمان با گفتن نوشته رو هم نشونش می دیم؟
مسلما تا سالها کاری به صورت نوشتاری کلمات اداشده نداریم.
پس چرا وقتی تصمیم می گیریم به بچه زبان یاد بدیم با
Abcd
شروع می کنیم و خواندن کلمات؟
اول فراگیری زبان اتفاق باید بیافته بعد آموزش زبان؟ یا آموزش زبان و سواد باید همزمان باشه؟
آیا بچه های ما اول زبان فارسی رو تا حدی فرا می گیرن بعد خوندن واژه رو بهشون یاد می دیم یا یادگیری زبان و خواندن براشون در زبان فارسی همزمان اتفاق می افته؟
مثلا بچه فارسی زبان وقتی می شنوه سیب می دونه چیه و چه طعمی داره و چه شکلیه و مدتها بعد از این شناخت صورت نوشتاریىش رو هم بهش نشون می دیم
نه اینکه یادگیری کلمه و تلفظش و مفهومش و شکل نوشتاریش همزمان اتفاق بیافته!
آیا زبان همان سواد است؟
آیا می تونیم بگیم یک فرد بی سواد زبان بلد نیست؟
اول زبان بعد سواد یا زبان و سواد با هم؟
از همه بدتر یاد دادن حرف به حرف کلماته
با یاد دادن حرف به حرف کلمات قوز بالای قوز درست می شه
به بچم حرف به حرف الفبا رو یاد می دم و صداهای هریک از حروف رو بعد این کلمه رو می ذارم جلوش
Shoe
اگر از من قبول کنه که شو بخونه باهوش تره یا دعوا کنه بگه این سِهوئه هست نه شو؟
C رو توی bicycle س بخونه یا ک و چرا؟
پیکتیوری رو یادتونه؟ تلاش ما برای حفظ املای یک کلمه! Picture
اما بچه انگلیسی زبان چی؟
اول لغت رو فرا گرفته و چند سال بعد املاش رو نه مثل ما بیچاره ها همزمان!
می دونید یکی از علل خراب بودن لهجه انگلیسی ما چیه؟
یکی از مهمترین علل نقص لهجه ما یادگیری زبان از روی نوشته هست به جای صوت و تصویر
حتی دقت زیاد به املای کلمه لهجه رو خراب می کنه
خیلیا chemistry رو می خونن چمیستری چون به املاش توجه دارن و می گن ch صدای چ می ده مثل change
یک سوال:
فرض کنید بچه ای از بدو تولد تا ده سالگی فایل های صوتی قصه و لالایی و ترانه کودکانه تقریبا شبانه روز در گوشش روشن باشه
آیا این بچه انگلیسی رو یاد می گیره؟
مثلا ده سالگی بره امریکا می تونه حرف بزنه؟
اگر از فایل صوتی اصلی شنیده باشه ممکنه طوطی وار صدها شعر مثل شعر
ba ba black sheep
رو حفظ شده باشه و این برای لهجه و
Listening
خوبه
اما از کجا می تونه بفهمه کلمه sheep به چی دلالت می کنه؟
به بچه سه ساله سوره های کوچک فرآن رو یاد می دن و اون حفظ می شه
مثلا قل هو الله احد
آیا بچه می فهمه قل یعنی چی یا احد چیه؟
البته که نه!
پس بچه با صوت خالی زبان یاد نمی گیره. اگر فرزندتون رو به مهد به اصطلاح دوزبانه فرستادید و بعد از مدتی دیدید که شعر انگلیسی از حفظ می خونه فکر نکنید زبان یاد گرفته فقط اگر از فایل زبان اصلی شنیده باشه برای لهجش خوبه و اگر مربی یا شما براش خونده باشین به هیچ دردی نمی خوره.
تا حالا شنیدین پدر و مادری مثلا ترک باشن اما با بچه فقط فارسی حرف بزنن و با خودشون ترکی و بعد از چند سال متوجه بشن که بچه ترکی یاد گرفته؟
اگر خودتون از ایرانیان دوزبانه باشید حتما شنیدید که پدر و مادری که یک کلمه هم به زبان مادری با بچشون حرف نزدند بعد از گذشت چند سال با کمال تعجب می بینند که فرزندشون دست کم زبون اونها رو می فهمه
حالا یه سوال دیگه
فرض کنید بچه ای پشت پنجره نشسته روزی چهار ساعت به بازی کردن بچه هایی که زبونشون یه چیز دیگه هست توی کوچه نگاه می کنه و صداشونو می شنوه اما اونا بچه رو نمی بینن
آیا بعد از چندسال بچه زبان اون بچه ها رو یاد می گیره؟
همونطور که بچه از حرف زدن پدر و مادر زبان باد می گیره از بازی و حرف زدن بچه های توی کوچه هم زبان یاد می گیره
مثلا وقتی بچه ها بهم میگن که توپ روبه من بده اون بچه بعد ازمدتی متوجه میشه منظور اون بچه ها از این کلمه"توپ" بوده
و جمله رو هم یاد می گیره به مرور بیشتر و بیشتر
اگر کسی بی سواد مطلق باشد ولی بچه اش در معرض کارتون هر زبانی که باشد قرار بگیرد آن زبان را یاد می گیرد
بچه از کارتون هم مثل وقتی که به گفتگوی پدر و مادرش دقت می کند و پس از سالها زبان را می فهمد زبان را فرا می گیرد اتفاقا تاثیر کارتون بسیار هم بیشتر است چون کارتون فضای کودکانه و جذاب دارد و بچه ها به دلیل داشتن تخیل بالا در اوقات بازی با دوستان خیالی خود که اغلب از شخصیت های کارتون ها هستند صحبت می کنند و کارتون ها به هر زبانی که باشند کودک سعی می کند به همان زبان با آن شخصیت ها سخن بگوید که البته این اتفاق ماهها و سالها زمان می برد و بعد از چند هفته کارتون زبان دوم نگاه کردن کودک نباید چنین انتظاری را از او داشت
فهرستی از برخی کارتونهای پیشنهای برای سنین مختلف:
برای کودک از هفته ٢٨ بارداری تا ماه هشتم نوزادی صرفا فایل صوتی قصه لالایی و ترانه کودکانه بذارین.
اگر برای بچه از هشت ماه تا دو سال می خواهید شروع کنید همون فایل های صوتی قبلی همراه با بی بی انشتین برینی بی بی پوکویو بذارین.
اگر برای بچه از دو تا سه سال می خواهید شروع کنید فایل های صوتی قبلی همراه با پپاپیگ ، بن اند هولی، تیم اومی زومی بذارین.
اگر برای بچه از سه تا شش سال می خواهید شروع کنید فایل های صوتی قبلی و اگر ندیده باشه همون کارتونهای دو سال به بالا بذارین بعلاوه کارتون های دورا، دیگو، چارلی و لولا
برخی از مادران گرامی ابراز نگرانی می کنند که چون ما خودمان زبان انگلیسیمان ضعیف است پس امیدی به فراگیری زبان انگلیسی توسط فرزندمان نداریم!
باید گفت که فراگیری زبان دوم از طریق کارتون نه تنها هیچ ارتباطی به تسلط مادر به این زبان ندارد و برخی اوقات تسلط مادر حتی مخرب می تواند باشد. متن زیر را بخوانید
در مورد تاثیر تسلط مادر به انگلیسی روی پیشرفت بچه همیشه هم مثبت نیست. بستگی به شخصیت مادر داره که آیا صبور هست یا نه
اگر صبور نباشه اتفاقا نتیجه عکس داره چون مدام دخالت می کنه توی کار بچه و غلط های تلفظ و گرامرشو تصحیح می کنه یا الفبا و خواندن رو باهاش شروع می کنه و فلش کارت می زنه! در مواردی دیده شه پدر و مادر بی سوادی که بچشون در معرض کارتون بوده خیلی بچه طبیعی تر و ریشه ای تر و مثل زبان مادری و البته در طولانی مدت یاد گرفته نسبت به بچه ای که مادرش معلم زبان بوده!
شما دوستان درسته که مادر هستین اما باید در حکم هم بازی باشین نه مربی
اصلا مستقیما اصلاحش نکنید
صبور باشید
مدام و هر هفته به فکر یاد دادن چیزهای جورواجور نباشین
در مورد انگلیسی حرف زدن با بچه اگر بر فرض توانایی این کار رو دارین کلا متوقف کنید مگر اینکه خود بچه با شما شروع به انگلیسی صحبت کردن کنه که تازه در اون صورت هم اگر فارسی جوابش بدین هیچ اتفاق بدی نمی افته!اما کاری کنید که گوشش آشنا بشه با انگلیسی و کارتون رو خودش با علاقه نگاه کنه
در این روش هرچه اتفاقات برای بچه نامحسوس تر باشه موفق تر خواهید بود خوبه که با مادرای دیگه همکاری کنین اما هرگز بچه ها رو باهم مقایسه نکنین
هر بچه سلیقه و روحیه و استعداد های منحصر به خودشو داره هدف باید استعداد یابی باشه نه استعداد سازی!
فراموش نکنید که بچه های از حدود دو سال به بالا اگر گوششون به زبان دوم عادت نداشته باشه ممکنه به کارتون اون زبان بی اعتنایی کنن یا حتی بخوان که خاموش کنید و یا کارتون فارسی بذارین
در چنین مواقعی نباید با بچه مبارزه کرد. حتی نباید ازش خواست که کارتون رو نگاه کنه.
اگر فقط بی اعتنایی می کنه و نگاه نمی کنه بذارین روشن بمونه تا ناخواسته صداش به گوشش بخوره و بعد از هفته ها گوشش عادت کنه و به میل خودش نگاه کنه
اگر اعتراض می کنه و می خواد خاموش کنید سریع و بدون چک و چونه این کارو انجام بدین اما با صبر و پشتکار هر روز نیم ساعت قبل از زمانی که تخمین می زنید صبح و عصر از خواب بیدار می شه دوباره روشن کنید تا زمانی که بیدار بشه و بعد از چند دقیقه بخواد که خاموش کنید.
اگر چند هفته این روش رو ادامه بدین گوشش عادت می کنه و اندک اندک اعتراض تبدیل به بی اعتنایی می شه
همین که کارتون زبان دوم روشن باشه و بچه حتی بی اعتنایی کنه و بره توی اتاقش و مشغول بازی و برفرض فارسی حرف زدن با خودش هم بشه خوبه چون خواه ناخواه گوشش جذب می کنه و هم گوشش به این زبان آشنا می شه و هم برای لهجش مفیده و به مرور زمان توجه و نگاه کردنش هم بیشتر می شه
هرگز نباید بچه دست شما رو بخونه و متوجه بشه که شما دوست دارین که اون این کارتونها رو ببینه! این کار نتیجه عکس می ده بنابر این هرگز ازش نخواهید که فلان کارتون رو ببینه یا به فلان صحنه توجه کنه!
ما باید با صبوری و سیاست کاری کنیم که به مرور زمان اعتراض تبدیل به بی اعتنایی و بی اعتنایی تبدیل به توجه بشه.
انجام این روش خود یک تمرین صبوری و پشتکار برای شما هم هست چون افراد صبور و در عین حال با پشتکار در زندگی خانوادگی و شغلی موفق تر از افراد بی طاقت هستند!!
اگر کودک مانند زبان مادری در معرض زبانی دیگر باشد دوزبانه می شود.
انسانی دوزبانه است که بتواند زبانی علاوه بر زبان مادری را به طور مستقیم و نه از طریق ترجمه بفهمد و با آن فکر کند و خواب ببیند و بدون ترجمه از زبان مادری در ذهن خود، بتواند با آن زبان حرف بزند
همیشه افسوس این را می خوریم که چرا فلان موقع با پس انداز خود ملک، طلا یا ارز نخریدیم وگرنه الان سرمایه مان چندین برابر شده بود! اما غافلیم از استعداد سرشار و تکرار ناشدنی کودکان خردسالمان برای یادگیری که در حال به هرز رفتن است! یکی از ارزشمندترین استعدادهای کودکان استعداد زبان آموزی است که با بهره گیری درست از آن می توان کودک را در شرایطی قرار داد تا درکنار زبان مادری خود زبان های دیگری را هم به همان شیوه فراگیرد.
